دادخواست چیست؟
دادخواست یک سند رسمی است که ساختار یا فرمتی مشخص دارد. دادخواست یک نامه‌ٔ سرگشاده یا صرفا یک اعتراض نیست. بلکه باید یک مشکل مشخص را به روشنی دهد و از یک نهاد یا مقام مسئول بخواهد که برای حل آن مشکل اقدام کند. این اقدام نیز باید عملی و مبتنی بر قوانین و یا اقدامی متعارف و قابل قبول باشد. این‌ها بخش‌های اصلی یک دادخواست است:
عنوان دادخواست
عنوان را می‌‌توان مهمترین بخش دادخواست دانست، به ویژه به این دلیل که دادخواست شما به صورت انلاین/دیجیتالی منتشر می‌شود و عنوان آن معمولا اولین عبارتی است که مخاطبان شما می‌بینند. بیشتر مخاطبان صرفا با خواندن عنوان دادخواست به آن واکنش نشان می‌دهند. بهتر است عنوان کوتاه باشد و همزمان مشکل و راه حل را بیان کند. همچنین عنوان بهتر است به صورت جمله‌ای امری به شخص سوم نوشته شود:
مثلا این عنوان:
«شاروالی کابل تسهیلات بازیافت زباله را در غرب کابل فراهم کند»
گویاتر و روشن‌تر از این عنوان است:
«مشکل بازیافت زباله در غرب کابل» یا «مشکل بازیافت زباله در غرب کابل حل شود.»
شمار امضاء مورد نظر
تعیین کنید که برای دادخواست خود به چند امضاء نیاز دارید. شمار امضاءها بستگی به موضوع و ماهیت دادخواست دارد. اگر مثلا مشکلی که برای آن دادخواست ثبت می‌کنید، به یک محله محدود باشد، مسلما شمار امضاءها محدودتر است تا دادخواستی که به یک شهر یا یک ولایت مربوط است. معمولا هدف دادخواست جلب توجه مسئولان و نهادها به خواست شهروندان برای رفع یک مشکل است. دادخواست به آن‌ها نشان می‌دهد که مسئله آنقدر جدی است که شماری از شهروندان برای رفع آن دادخواهی می‌کنند. مگر آن‌که موضوع طوری باشد که قانون شمار امضاءها را تعیین کرده باشد. مثلا در بریتانیا، دادخواهی برای طرح یک موضوع در پارلمان این کشور به صدهزار امضاء نیاز دارد.
بنابراین، شمار امضاءها به موضوع دادخواست و نوع مشکل بستگی دارد. ولی اگر شمار امضاء مثلا یک هزار امضاء تعیین شود، سیستم معمولا بعد از رسیدن تعداد امضاءها به این رقم به صورت اتوماتیک ده درصد به نصاب امضاءها اضافه می‌کند و حامیان یک دادخواست می‌توانند تا پیش از موفقیت آن دادخواست به امضاء آن ادامه دهند. پس از آن‌که ثبت‌کننده دادخواست در حساب کاربری خود فرایند دادخواست را «موفق» اعلام می‌کند، امضاءپذیری آن دادخواست متوقف می‌شود.
شمار امضاء دادخواست‌ها به طور پیش‌فرض ده هزار امضاء است. اما شما می‌توانید این عدد را هنگام ثبت دادخواست تغییر دهید.
انتخاب موضوع
موضوع دادخواست شما می‌تواند راجع به محیط زیست یا حقوق بشر و امثال آن باشد. اگر موضوع مورد نظر خود را در فرم ثبت دادخواست نیافتید، لطفا نزدیک‌ترین موضوع را انتخاب کنید و بعد با ما تماس بگیرید تا موضوع مورد نظر شما را به فهرست اضافه کنیم و دادخواست شما را در دسته‌بندی آن موضوع قرار دهیم.
مقام یا نهاد/اداره مسئول
شناسایی مقام یا اداره مسئول که قادر است بدون نیاز به دستور از سطوح بالاتر اداری به دادخواست رسیدگی کند، متضمن موفقیت کارزار شماست. این نیز مهم است که مقام یا اداره مخاطب دادخواست مافوق اداره‌ای که صلاحیت رسیدگی به مشکل را دارد، نباشد.
مثلا برای حل مشکلی که در حیطه صلاحیت ریاست معارف در یک ولایت است، نیازی نیست که وزارت معارف را در دادخواست مخاطب اصلی قرار دهید. به این دلیل که حتی در صورتی که وزارت بخواهد به مشکل رسیدگی کند، معمولا به ریاست معارف در ولایت دستور می‌دهد و همین در واقع باعث تاخیر در رسیدگی به مشکل می‌شود.
گاهی ممکن است دو یا چند اداره مسئولیت حل مشکل مورد نظر شما را داشته باشند. در آن صورت، بهتر است که دادخواست عنوانی مسئولان همه ادارات ذیربط نوشته شود. فرم ثبت دادخواست به شما امکان می‌دهد که بیش از یک مسئول/اداره انتخاب کنید. برای این کار با کلیک روی دکمه «افزودن +» می‌توانید مقام‌های بیشتری را به عنوان مسئولانی که باید به مشکل مورد نظر رسیدگی کنند بگنجانید.
همچنین، بهتر است در دادخواست نام این مقام‌ها را بگنجانید و صرفا به عنوان رسمی آن‌ها (مثل رئیس، معاون یا مسئول) اکتفا نکنید. نام سازمان را نیز به صورت کامل ذکر کنید.
محل یا شهری که در آن مشکل وجود دارد را نیز در فرم بگنجانید. اگر مشکل به یک مسئله عمومی ربط دارد، و نه محل خاصی، کافی است کشور را ذکر کنید.
تشریح مشکل
در تشریح مشکل تلاش کنید از لحن احساساتی یا اتهام‌آمیز پرهیز کنید. روی معضل موردنظر خود و پیامد‌های آن تمرکز کنید. مثلا اگر دادخواست شما راجع به ایجاد مرکز بازیافت زباله در مثلا منطقه خیرخانه کابل ذکر کنید که نبود این سهولت باعث چه مشکلاتی برای مردم شده است. آمار و ارقام جمعیت ساکن در منطقه و تشریح معضلات مشخص ناشی از نبود این سهولت باعث می‌شود که حامیان شما از مشکل به خوبی آگاه شوند و از دادخواست شما حمایت کنند. برای یافتن معلومات واقعی طبیعتا از مردم محل و مسئولان محلی مشوره بخواهید.
راه‌حل را نیز به صورت ساده تشریح کنید، مگر آن‌که راه‌حل را ندانید و بخواهید تشخیص آن را به عهده مسئولان بگذارید. اگر راه‌حلی ارائه می‌کنید لطفا مطمئن شوید که عملی است. اگر در تشریح مشکل یا راه‌حل اغراق شود و یا از لحنی تند و تحریک‌آمیز استفاده شود، آن دادخواست از سوی حامیان یا مسئولان جدی گرفته نخواهد شد.
تلاش کنید متن دادخواست را از قبل به کمک مردم محل و نهادهای جامعه مدنی تهیه کنید و روی نسخه نهایی مشورت کنید.
تصویر یا فیلم
تصویر یا فلم مرتبط با مشکل می‌تواند در جلب حمایت حامیان و نیز شرح مشکل کمک کند. هنگام ثبت دادخواست می‌توانید چند تصویر یا فلم مرتبط به موضوع اپلود کنید.
جلب حمایت و جمع‌آوری امضاء
اطلاع‌رسانی درباره دادخواست و جلب حمایت عمومی از آن مسئولیت فرد یا نهادی است که دادخواست را منتشر می‌کند. وبسایت دادخواه یا رسانه‌های حامی آن (نبشت، هشت صبح و اطلاعات) روز هیچ مسئولیتی در این زمینه ندارند. کنشگر و یا نهاد جامعه مدنی می‌تواند با اشتراک دادخواست بر روی شبکه‌های اجتماعی و تشویق حامیان خود به مطلع کردن دیگران از آن، می‌تواند درباره کارزار خود اطلاع‌رسانی کند. تماس با رسانه‌ها و تشویق آن‌ها به پوشش کارزار به عنوان یک خبر وگزارش نیز یک راه موثر برای اطلاع‌رسانی عمومی و جلب حمایت مردم از دادخواست است.
تایید و انتشار دادخواست
همه دادخواست‌ها قبل از انتشار توسط سایت دادخواه بررسی می‌شود. به طور کلی وبسایت دادخواه و رسانه‌های حامی آن (نبشت، هشت صبح و اطلاعات روز) در برابر همه دادخواست‌ها بی‌طرف هستند و مسئولیتی برای تبلیغ یا پیگیری دادخواست‌ها ندارند. پیگیری دادخواست‌ها مسئولیت فرد یا نهادی است که آن را ثبت می‌کند. نبشت، هشت صبح و اطلاعات روز صرفا حامی پلتفرم دادخواه هستند و در مورد محتوای دادخواست‌ها مسئولیتی ندارند. اما قاعده کلی این است که دادخواست‌هایی که محتوای آن قوم‌گرایانه، نژادپرستانه، ناقض حقوق بشر و توهین به افراد یا گروه‌های اجتماعی، مذهبی، قومی و زنان باشد، تایید نخواهد شد.
موفقیت یک دادخواست
ثبت یک دادخواست در وبسایت دادخواه یک فرایند اداری نیست، بلکه صرفا روشی برای رسمیت بخشیدن به یک کارزار است. ثبت دادخواست در وبسایت به خودی خود متضمن هیچ تغییری نیست و هیچ یک از ادارات دولتی یا مسئولان قانون موظف نیستند که دادخواست‌های ثبت شده را اجرا کنند. موفقیت یک دادخواست فقط به پشتکار کنشگر و یا نهادی که دادخواست را ثبت می‌کند، بستگی دارد. تبلیغ و اطلاع‌رسانی درباره دادخواست و جمع‌آوری امضاء نیز صرفا بخشی از کار دادخواهی است. کنشگران در جریان و پس از تکمیل حد نصاب امضاءها باید فایل پی‌دی‌اف امضاءهای جمع‌آوری شده را از حساب کاربری خود تهیه کنند و پیگیر مسئله مورد نظر خود با مقامات مربوطه باشند. وبسایت دادخواه یک ابتکار مستقل و غیردولتی است. رسانه‌های حامی این سامانه نیز مسئولیتی در قبال موفقیت یا عدم موفقیت یک دادخواست ندارند.